Tajemnica

Zamiast powieści

Nie przepadam za wywiadami, szczególnie tymi z gatunku ’rzeka’. Zazwyczaj z racji mało rozgarniętego lub nadgorliwego pytającego są nudne, albo z racji narcystycznych skłonności odpytywanego dowiadujemy się jedynie, jaki ten jest wysoki i przystojny. Andruchowycz wybrnął z tej sytuacji — znalazł, a właściwie został odnaleziony przez rozmówcę doskonałego. Nierealny Egon Alt nie popisuje się, nie usiłuje za wszelką cenę zagadać bohatera, ale przede wszystkim słucha, co ten ma do powiedzenia. Andruchowycz opowiada — choć jak na narcyza przystało — głównie o sobie, to robi to jak nikt inny, snuje piękne i ważne historie — o dziewczynach, poezji, muzyce oraz o wątpliwych urokach pobytu w wojsku. A w tle Berlin i „wesołe papieroski”.

Andruchowycz nie czeka w „Tajemnicy” na przyszłego rozmówcę i jakiś wywiad-rzekę. Pisarz, poeta i eseista ukraiński wykonuje mistrzowskie, bo wyprzedzające, powieściowe pchnięcie i sam staje się rozmówcą i rozmową, równocześnie jest źródłem pytań, gwałtownym nurtem wspomnieniowych obrazów i rozumiejącym ujściem opowieści. Można „Tajemnicę” czytać jako wiarygodną autobiograficzną odsłonę w formie opowieści o ZSRR i Ukrainie, Europie i świecie lat 60.,70., 90., dzieciństwie, służbie wojskowej, utracie dziewictwa, narodzinach poety. Ale nie dajmy się zwieść, tu ‘chodzi o panowanie nad światem’, tu chodzi o zwycięstwo spotykających się po raz pierwszy słów. I dlatego autor „Moscoviady” i „Perwersji” przekracza rzekę tradycyjnej powieści. Brawurowa i odkrywcza książka. Nie mam pytań.