Jestem Czeczenem

Zapewne mogę dalej tak żyć. Rano wyłączać budzik brzęczący
w telefonie, myć zęby, golić się, napełniać wannę i pół godziny
leżeć w ciepłej wodzie, rozpuszczając sny. W ciągu dnia iść
albo jechać, przeglądać papiery, ćwiczyć mięśnie twarzy i więzadła
krtani, robić wszystko, co określane jest słowem „praca”
i za co mi zapłacą. Wieczorem czytać książki. Tak można żyć
wiecznie. Jak gdyby nie istniało nic więcej. Jak gdyby nic więcej
się nie zdarzyło.
A jeśli sny – to przecież tylko sny, rozpuszczą się rankiem
w ciepłej wodzie.
A jeśli pamięć – to przecież też jest sen, rozwieje się w nurcie
ulicy.
A jeśli myśli – to o snach i o przeszłości; snów nie ma, a przeszłość
– to też jest sen.
A jeśli serce…
Jeśli serce się nie zatrzyma.
Kiedyś się zatrzyma.
I opowiem ci moją miłość, mój strach, moją samotność, moją
gorycz i słodycz, moją winę wobec ciebie, mamo.
Czy zdołasz mi przebaczyć? Pamiętasz, chodziłem po twoich
łąkach, siedziałem nad twoimi strumieniami, twoje drzewa
obejmowałem; ty mruczałaś do mnie kotem na kolanach, śpiewałaś
jaskółkami, świeciłaś gwiazdami na niebie. Byłem twoim
najmłodszym i kochałaś mnie, ja wiem, ty kochałaś mnie
bardziej niż innych. Może dlatego że byłem chorowity, słaby
i nieśmiały. Matka zawsze bardziej kocha tego, którego jej żal.
Inni byli wyniośli, silni, niezależni, a ja przychodziłem do ciebie
i kładłem głowę na kwiatach i trawach, i pieściłaś mnie.
A słowa układały się w rymy i śpiewałem ci piosenki, mówiłem
wiersze w wysokich zaroślach, w bujnych łopianach. A ty
uśmiechałaś się do mnie, ale nie śmiałaś się. Obejmowałaś
mnie wierzbowymi gałązkami i skrywałaś przed wzrokiem innych;
niech nikt nie zobaczy, że mój chłopiec jest słaby i szalony,
w nim jest cała moja dusza.
I ja kochałem cię tak, jak nikt nie kochał. Kiedy ciężką nocą
jęczałaś z bólu, płakałaś, ja siedziałem z tobą na naszym starym
tapczanie, głaskałem twoje nogi całe w guzach od solnych
złogów i jeszcze to straszne słowo „zakrzep”, wypalałem je
ostrym promieniem swoich oczu, rozpuszczałem łzami. A w
dzień znów zasypiałem na lekcjach, milczałem przy tablicy,
nie odpowiadałem nauczycielom, brałem dzienniczek i siadałem
w ławce. Nie mogłem powiedzieć: „Moja mama jest
chora. Moją mamę już trzecią noc boli”.
A potem porzuciłem cię. Było mi się duszno, straszno, nie
do wytrzymania. Uciekłem. Oto wielki pająk, patrz, jak pełznie
po cienkiej pajęczynie, i boję się, boję, mamo! Zamykam
oczy. I nagle – nie ma pająka. To tylko mój koszmar, ucieknę,
zamknę oczy i więcej go nie będzie.
Już dawno chciałem uciec. Bo wiedziałem, że przyjdzie ci umierać
i będziesz umierać w męczarniach, długo. Nie mogłem na
to patrzeć. We mnie żył strach, strach, mamo!
Zieleniłaś się świeżą trawą na polanach, przyozdabiałaś
rumiankami i dmuchawcami, i złotem najwyższej jesiennej
próby się przyozdabiałaś. A ja czułem solne złogi pod twoją
skórą, piłem z winogronowym sokiem twoją krew, i była zbyt
słodka, zbyt wysoki poziom cukru, tak powiedział doktor.
I widziałem, jak głęboko pod ziemią, powoli zakrzep przesuwa
się wzdłuż arterii, coraz bliżej i bliżej twojego delikatnego
serca.
Kiedy łyżka koparki bruździła twe ukochane ciało na skraju
pola, za domem, upadłem na dno i przycisnąłem policzek do
twojego ciepłego, pachnącego ciała. Pulsowało i dyszało, było
chore, chore od przeczuć.
Przeczucia przepełniały mój umysł. Idąc długą drogą do
szkoły, wyliczałem w myślach jednostki wojskowe, widziałem
mapy operacji, rozgrywałem sceny bitewne, w których walka
toczyła się o każdy twój dom, jeszcze spokojny i cichy. To
nie mogły być moje myśli, to były twoje myśli, mamo, i ty
myślałaś je we mnie. I ogarniał mnie strach.
W dniu moich osiemnastych urodzin próbowałem uciec po
raz pierwszy. Przyjechałem z Petersburga, zebrali się szkolni
koledzy i koleżanki. Dorośli poszli, a my piliśmy słodką, palącą
wódkę. Nie byłem przyzwyczajony, alkohol mnie zamroczył;
jak zaczarowany wstałem i wyszedłem z domu. Na końcu drogi
zobaczyłem góry, był jasny dzień i widziałem dalekie ciemnoniebieskie
góry. Poszedłem do nich. Złapali mnie, powlekli
z powrotem. Wyrywałem się, krzyczałem: „Muszę odejść, muszę
odejść w góry, wszyscy musimy odejść w góry, bo będzie
za późno, wkrótce będzie za późno!”. Nikt nie chciał mnie
słuchać, ale wiedziałem: już wkrótce.
Potem opadłem z sił, osłabłem, pozwoliłem położyć się spać.
I obudziłem się po godzinie, niemal krztusząc się wymiocinami.
Próbowałem powiedzieć: „Nie trzeba się bać! Ja wszystko
pamiętam, wiem, co musimy robić”. Napłynęły hordy
koczowników, ogromne wojsko, setki tysięcy, a kurz wzbity kopytami
ich koni zasłania słońce. Przyjmiemy walkę na równinie
i prawie wszyscy zginiemy. Będziemy bronić ciebie, mamo!
A ty będziesz opłakiwać każdego z nas gorzkim sokiem ułamanej
paproci. A potem, kiedy zostanie nas zbyt niewielu, powiesz
nam: „Odejdźcie w góry. Zostawcie mnie tu i nie płaczcie
za mną. Udam martwą albo nie, będę udawać żywą, zostawię
tu swe ciało pozbawione krwi, a sama nocą, obok ognisk
straży, obok namiotów chana przekradnę się waszym śladem
i znajdę was w górach. I pewnego dnia w górskim strumyku
ujrzycie moją twarz, usłyszycie dziewczęcy śmiech i zrozumiecie,
że nie porzuciliście matki, a matka was nie zostawiła,
ona jest z wami”.
Tak właśnie zrobiliśmy. Odszedłem w ciemnoniebieskie
góry, tam na skałach zbudowałem wieżę z kamiennych ciosów,
a obok, na maleńkiej równinie, wzniosłem grobowiec,
w którym mieszkałem, gdy umarłem. I przyszła mama, na
spłachetkach ziemi u skraju wąwozów czule tuliła się do mnie
ciepłym policzkiem żyznej gleby, zieleniła pszenicą i żytem,
jej zgrabna, dziewczęco jędrna pierś nabrzmiewała każdej jesieni
i przypadałem do jej sutków, i karmiła mnie.
Po drodze na Wiedieno, za Sierżeń-Jurtem,
w Czarnych Górach
pokrytych bukowym lasem, były obozy pionierskie. Spędziłem
tam jedno lato. Rano – zbiórka, gimnastyka, śniadanie.
Wieczorem – tańce na wyasfaltowanym placyku. A nocą wykradaliśmy
się z budynków i pokonując wysokie ogrodzenie,
szliśmy w Czarne Góry. Znaliśmy miejsce na skarpie, gdzie
czerpano biały łupek. Był nam potrzebny do budowy wież.
Każdy Czeczen powinien umieć budować wieże. My lepiliśmy
swoje z białego łupka – ścięta piramida z poząbkowanym
dachem. Polerowaliśmy łupek aluminiowymi łyżkami, wyniesionymi
cichcem ze stołówki, potem suszyliśmy na słońcu.
Z obozu pionierskiego każdy przywoził jedną wieżę. Mężczyzna
powinien umieć budować wieże, bo nastanie czas, kiedy
odejdziemy w góry. I będziemy budować wieże, żeby zostać
przy życiu.
Moja wieża stała w bibliotece. Pewnego razu siostra, wycierając
kurze, zahaczyła o nią – wieża spadła i rozbiła się na
kawałki. Siostra zebrała je z powagą, skleiła i żeby nie było
widać pęknięć, pociągnęła wieżę purpurowym lakierem do
paznokci. Teraz moja wieża była purpurowa jak krew.
Czternaście lat później siostra upadnie na wiejskim placu,
pchnięta falą uderzeniową rakiety typu ziemia-ziemia,
wystrzelonej
z łodzi podwodnej albo odległego poligonu. Ja przylecę
do Nazrania, wejdę na salę szpitalną, wezmę siostrę na
ręce i zaniosę do samolotu. Polecimy do Petersburga; jeszcze
przez półtora roku lekarze będą zbierać i sklejać jej ciało.
Upłynęło trzysta lat, koczownicy powybijali się nawzajem
i wsiąknęli w stepy, i osiadły tumany kurzu, wzbijanego kopytami
konnicy. Wtedy wróciłem. Pamiętam, jak dotknąłem sochą
twojej piersi, zapadłej, ubitej kołami taborów. Była sucha,
bezmleczna. Upadłem na kolana, obejmowałem cię i płakałem,
mamo. Potem odprawialiśmy obrzędy. W letnie miesiące
łapaliśmy żmije i wieszaliśmy je na drzewach. Rozdzieraliśmy
wronie gniazda. Tam i z powrotem oraliśmy koryto wyschniętej
rzeki. I patrzyliśmy na góry. I wróciłaś do nas, mamo. Następnej
wiosny wstydliwie obnażyłaś ramię, odwróciła się
skiba czarnoziemu i znów pociekło dla nas mleko.
Nie trzeba się bać – kiedy nadejdzie śmierć, odejdziemy
w góry i zbudujemy wieże.
(...)