1994: Niedziela, która zdarzyła się w środę

– Za każdym razem zaczyna się nagle. Wkładam na siebie to, co mam
najgorszego, zamykam mieszkanie, idę na róg Nowowiejskiej i Jedności.
Czekam na ósemkę. Nadjeżdża, wchodzę i staję na środku wagonu. Na
szyi mam kartkę, taką jakie zakładają hifowcy. Ale sama zachowuję się
inaczej. Nie podchodzę, tak jak oni, do każdego pasażera, nie trzęsę się
nad nim i nie proszę o dwa tysiące. Mam jakiś inny styl. Staję więc sobie
na tym środku i ogłaszam, jakbym przemawiała: „Proszę państwa, moja
tragedia rozpoczęła się 31 grudnia 1993 roku”. Ludzie podnoszą głowy,
toteż jeszcze głośniej mówię: „Tragedia ta trwa od chwili, gdy dostałam
z mojej fabryki Elwro 41 milionów”. I wyciągam te miliony z siatki. Ludzie
zaczynają się śmiać. Tak głośno, że za pierwszym razem tramwaj
przystanął. A ja płaczę: „Oddam wam wszystko” – i rzucam pieniądze.
„Bierzcie miliony, ale dajcie wrócić do fabryki”.
Jednego nie mogę zrozumieć. Tych najgorszych rzeczy, które wkładam
na siebie, gdy idę do ósemki – w ogóle nie mam w domu. Może
je skądś wypożyczam? W każdym razie śniło mi się, mniej więcej to
wszystko, już trzy razy.
Grażyna Ozimek w likwidacji
Dwie informacje ze snu pracownicy fizycznej Grażyny Ozimek wymagają
wyjaśnienia: Elwro – to zakłady sprzętu komputerowego we Wrocławiu;
41 milionów złotych to 25 pensji, które dostała do ręki za to, że
zechciała zwolnić się z Elwro na własną prośbę.

Elwro zaopatrywało w komputery cały obóz socjalistyczny, rok 1992
zakończyło stratą ponad 180 miliardów złotych. We wrześniu ubiegłego
roku upadły zakład kupił niemiecki koncern Siemens, jeden z największych
producentów systemów telekomunikacyjnych na świecie. Niemcy
przyjęli warunek Polaków: z ponad tysiąca pracowników zwolnią maksimum
trzysta, a siedemset zostawią w zakładzie na półtora roku. Dwa
miesiące później stwierdzili jednak, że wystarczy im tylko 200 osób.
Ogłosili więc: w zamian za napisanie podania o „zwolnienie na własną
prośbę” każdy, kto zechce odejść, dostanie od Siemensa 25 miesięcznych
pensji.
Natychmiast zwolniło się prawie 500 osób, pieniądze otrzymali na
Sylwestra: od 40 do 100 milionów złotych.
Musiała odejść.
– To była presja nie do wytrzymania – opowiada. – Kierownicy nas
straszyli: nie odejdziecie na własną prośbę, to was Niemiec zagna do
najgorszej roboty: inżynier będzie trawę grabił. Jak się nie zwolnicie, to
za trzy, cztery miesiące Niemiec nie będzie patrzył na żadne porozumienia
z państwem polskim, tylko wszystkich wyrzuci, żadnych 25 pensji
nie da. Korzystajcie teraz z okazji, Niemiec do wszystkiego zdolny, nie
można mu wierzyć. I w ten sposób dobrowolnie napisałam podanie –
zwierza się Grażyna Ozimek.
Minęły dwa miesiące. Grażyna Ozimek zarejestrowała się jako bezrobotna.
Już w przedpokoju przedstawia się: – Jestem człowiekiem w likwidacji.
Jej życie przez ostatnie 19 lat: dom – przystanek – Elwro – dom – przystanek
– Elwro… Ma pięć lat do emerytury, szuka pracy, ale mówi, że
w nowej rzeczywistości nie wie nawet, jak ma język otworzyć.
Jeśli pracy nie znajdzie – 41 milionów musi starczyć Grażynie Ozimek
do końca życia.
– Dlatego – pokazuje na męża rencistę i na pokój osiemnastoletniego
syna – my jesteśmy przeznaczeni do likwidacji.

Alina Maciąg może uderzyć

Jest osoba, którą Alina Maciąg (także pracownica fizyczna) uderzyłaby
w mordę. – Nie przesłyszał się pan, w mordę.
Mąż Aliny Jacek ma w portfelu wycinek z „Gazety Wyborczej”. Z gazety
wynika, że Alina Maciąg zachowała się niemoralnie. Wycinek – to
głos czytelnika w Telefonicznej Opinii Publicznej:
„Pisaliście, że pracownicy Elwro SA, którzy zgodzą się dobrowolnie
odejść, dostaną 25 pensji. Ci ludzie ogłaszają, że pójdą na zasiłek dla
bezrobotnych. To niemoralne, żeby ktoś, kto otrzyma dwuletnie pobory,
miał korzystać z tak mizernego przecież funduszu na zasiłki”.
Pensja Aliny Maciąg – półtora miliona, dwudziestopięciokrotna odprawa
– to 37 milionów 500 tysięcy złotych. Z tego odciągnięto podatek,
zostało: 30 milionów. Co z nimi zrobić?
Maciągowie (on jest chory i bezrobotny od roku) najpierw wyznaczyli
sobie cztery cele; Joasia, ich dziesięcioletnia córka wypisała niebieskim
flamastrem na kartce:
„CELE OBOWIĄZUJĄCE:
1. Zaległy czynsz – 9 800 000 złotych.
2. Czynsz na następny rok z góry – 14 200 000 złotych.
3. Buty dla wszystkich: 2 400 000 złotych.
4. Kurtka z koca dla Tomka – 1 100 000 złotych.
Razem: 27 500 000 złotych”.
– To był oblig – mówi Alina Maciąg. Nie sądzi, żeby w ciągu roku
obydwoje znaleźli dobrą pracę, dlatego opłacili z góry czynsz, czytalijuż
w gazecie o eksmisjach. – A kurtka z koca to było największe
marzenie naszego Tomka – dodaje Jacek. – I konieczność: kurtkę
zimową miał już za małą, wyświechtaną, a te z koca to teraz najnowszy
krzyk. Przynajmniej raz jest okazja, żeby chłopak nie czuł się
upośledzony.

– I ta osoba z „Gazety” śmie twierdzić, że my, z dwojgiem dzieci, nie
mamy moralnego prawa pobierać zasiłku dla bezrobotnych? – denerwuje
się Alina. – A z czego żyć? Niech ona, ta osoba, popróbuje pożyć
za 30 milionów przez dwa lata. Jak mąż przyniósł tę opinię do domu, od
kolegi sobie wyciął, i jak to przeczytałam, byłam tak zdruzgotana, że nie
wiedziałam, do kogo dzwonić, gdzie się udać. Gdybym mogła, tobym
pierwszy raz w życiu uderzyła tego kogoś – Alina wyciera oczy.
Więc zostało im dwa pięćset.
Obok CELÓW OBOWIĄZUJĄCYCH Joasia wypisała CELE PRZYJEMNOŚCIOWE.
– Niech pan wejdzie w naszą skórę – mówi Alina. – Człowiek po
latach pracy okazał się nikim. Trudno sobie wyobrazić, że już do końca
życia żadnej radości się nie zazna.
– Chodziło też o dzieci – dodaje cicho Jacek, jakby wstyd mu było,
że rodzina oddała się przyjemnościom. – Synowi czasem trzeba czymś
zaimponować. Pokazać, że nie jest się ostatnim patałachem. Dlatego
zdecydowaliśmy się na trzy rzeczy przyjemnościowe.
„CELE PRZYJEMNOŚCIOWE:
1. McDonald.
2. Prawdziwa pizzeria.
3. Restauracja chińska”.
W pierwszą niedzielę lutego odwiedzili bar McDonalda i wynieśli
sporo refleksji: – Zaskoczony byłem – opowiada Jacek. – Takie tłumy!
Wszystko młodzi ludzie. Na tych tackach mieli jedzenia za 80, 90 tysięcy.
To znaczy, że wielu ludzi stać na taki bar, ale nie sądziłem, że aż
tylu. Czy to tylko my jesteśmy tacy ułomni, że pieniędzy nie potrafimy
zarobić?
Alina z rozmarzonym wzrokiem: – I każdy siedzi w tym Donaldzie
długo, jak najdłużej. Jakoś tak, żeby chwilę przyjemną na dłużej przytrzymać.
Jacek z uśmiechem: – Ale dzieciaki były z nas dumne!

Nagle Maciągowie wpadają na pomysł.
Skoro przyjechał reporter, „to właściwie jest dość świątecznie”, więc
wieczorem pójdziemy wszyscy do „prawdziwej pizzerii”. Zamiast w planowaną
pierwszą niedzielę marca, w środę – będziemy jeść pizzę.
Ryszarda Karolak czuwa w zgliszczach
Minęły dwa miesiące, od kiedy ludzie zwolnili się „na własną prośbę”,
a pani Rysia Karolak (53 milionów złotych) nadal przychodzi do Elwro,
do swego pokoju, w którym nie zostało prawie nic. Wszyscy odeszli,
meble wyniesiono, a pani Rysia wraca.
– Niech mnie pan odwiedzi tam na zgliszczach mego dawnego biura,
opowiem, co zrobiłam z pieniędzmi – kusi. Oto pusty rząd pokoi; na
parapecie karuzelka z bezwartościowymi pieczątkami, które kiedyś
przybijała; sterty segregatorów, broszurek, papieru, zszywaczy… A na
tym śmietnisku ruda pani Rysia (30 lat pracy) zalewa kawę.
– Coś panu pokażę – proponuje.
– Jest! – wskazuje na brudną wykładzinę dywanową. – Tu jest ślad po
moim biurku. O, nogi się odbiły. A tam na ścianie miałam Julio Iglesiasa
i kawałek Violetty Villas.
Ryszarda Karolak szuka chusteczki.
– Trzeba sobie uzmysłowić – dodaje – że to jedyny ślad po moich
trzydziestu latach pracy. Przecież po mnie nic nie zostało. Komputery,
co je Elwro produkowało już w osiemdziesiątym roku, nadawały się
tylko do muzeum techniki. Więc ta nasza robota nie ma dzisiaj żadnego
znaczenia. Całe lata byłam gwiazdą w zakładzie. „Pani Rysia Karolak”,
„O, pani Rysia”, wszyscy powtarzali, „Od pani Rysi tyle zależy…”, a tu
tylko te cztery odciski na wykładzinie.
Idziemy na wycieczkę. Z różnych okien biurowca oglądamy Elwro. –
Niemcy tu burzą i tam burzą – pokazuje. – Burzą wszystko. Im po Elwro
potrzebne są tylko trzy budynki, a z dziesięć chcą zmieść z powierzchni.

Wie pan, ile książek wyniosłam z zakładowej biblioteki? O Jezu… A tam,
proszę spojrzeć, to zburzyli wszystko tak, że cmentarz Grabiszyński
widać. Janek Walczak, elwrowski kierowca, przyjął się do nowej firmy,
raz miał kurs koło zakładu. Jak zobaczył, że Niemcy taką zagładę zrobili,
to od tego czasu ma kłopoty z ciśnieniem. Mówiła mi jego żona, że jak
tylko ma trasę koło Elwro, to nadrabia drogi, musi inną ulicą jechać, bo
nie może na pustkę patrzeć.
Co pani Rysia zrobiła z 25 pensjami, może sprawiła sobie prezent?
– Widziałam taki żakiet bajeczny: jaśniutki, biel ze stalą. O takim
marzyłam! Milion pięćset sześćdziesiąt. Ale nie kupiłam. Za drogi
jest. Stanowczo za drogi – mówi pani Rysia, posiadaczka 53 milionów
złotych.
– Część włożyłam do banku na procent, część przeznaczę na kursy.
Ja uważam, że jeszcze znajdę posadę. Mam jako taki zmysł, było się
gwiazdą w zakładzie.
Pani Rysia ukradkiem zerka na pusty korytarz (niepotrzebnie, bo
tego piętra od tygodni nikt, poza Rysią, nie odwiedza). – Myśli pan, że
ja przychodzę tu tylko ślady po biurku opłakiwać? – ścisza głos. – Ja jestem
przedsiębiorcza – kiwa ręką, żeby za nią iść. – Wszystko wynieśli,
za to w jednym pokoju w tych śmieciach aż trzy telefony zostawili.
Zapomnieli o nich, to przychodzę sobie dzwonić. Portier mnie nie zatrzymuje,
jakby śmiał, widzi przecież: pani Rysia Karolak idzie. I tak
godzinami dzwonię po świecie za wszystkie czasy. Elwro nas, wierne
psy, tak wydmuchało, niech Elwro płaci.
Zostało im: 2 miliony 5 Cud w Pruszkowie 00 tysięcy złotych.
(...)