Niegdysiejsze śniegi

To świadomość niemożliwości spełniania przez literaturę funkcji poznawczej czyni z Rezzoriego pisarza nowoczesnego, a uparte obstawanie przy tej funkcji – jednego z najważniejszych reprezentantów modernizmu.

Gdybym mógł wyobrazić sobie – hipotetycznie i fantazyjnie – rozmowę Gregora von Rezzoriego z jakimś polskim pisarzem, najpewniej ujrzałbym go ze Stanisławem Vincenzem. Oczywiście – nigdy się nie spotkali. Ale ich książki toczą ze sobą nieustanny dialog. Są jak szum czystych potoków, dobiegający do nas z Bukowiny, Huculszczyzny, słowem – dawno zapomnianych prowincji: duchowych i literackich.

Gregor von Rezzori, podobnie jak Joseph Roth czy Robert Musil, skłonny jest twierdzić, że – jak powiadal ten ostatni - „Austria była całym światem”, a jego utrata skłania go do poszukiwania coraz to nowych tożsamości, w przekonaniu, iż żadna nie zastąpi tej jedynej, której już nie ma.

[Rezzori] mówił wszystkimi językami regionu, w tym po polsku i w jidysz. Był rzadkim przykładem obywatela Europy Środkowej, który w dodatku lubił i nieustannie wspominał te dziwne terytoria.

„Niegdysiejsze śniegi” wprowadzają nas w świat bezpowrotnie utracony: jego wartości zmiotła I wojna światowa, a jego dobrobyt zniszczyła inflacja lat dwudziestych. […] A zatem mocny temat. Von Rezzori śledzi historię swojej rodziny bez cienia ckliwości, z pasją, gorzkim poczuciem humoru i zmysłem obserwacji, który potrafi wychwycić najdrobniejsze niuanse w miłości i obojętności, w języku, krajobrazie i zachowaniu własnej klasy społecznej. Tej książki nie napisał młodzieniec (ani moralista). Jest to dzieło głęboko poruszające. Wśród jego meandrujących, ironicznych fraz nie ma ani jednego zbędnego zdania.

Gregor von Rezzori w lirycznej, erudycyjnej prozie kreśli portrety bliskich osób, tworząc opowieść, która jest jednocześnie autobiografią i obrazem minionej epoki […]. „Niegdysiejsze śniegi” ukazują bogatą wyobraźnię autora, jego niemal fotograficzną pamięć, dar opisywania postaci za pomocą anegdot zabarwionych wspomnieniem […]. Jego książka jest zarówno elegijnym hołdem dla znikającej przeszłości, jak również świadectwem ocalającej siły pamięci – albumem z rodzinnymi fotografiami, pięknie przełożonymi na słowa.

Jedna z tych rzadkich, wspaniałych książek, które wymykają się jakimkolwiek kategoryzacjom. Fikcja i autobiograficzna opowieść splatają się tu w precyzyjnej i wysublimowanej prozie, w zamiłowaniu do detalu, zdobywając serca czytelników.