Woroszyłowgrad

Telefony istnieją, by informować o różnych nieprzyjemnościach.
Telefoniczne głosy brzmią chłodno i oficjalnie, oficjalnym
tonem łatwiej przekazywać złe wiadomości. Wiem,
o czym mówię. Całe życie walczyłem z aparatami telefonicznymi,
choć bez większego powodzenia. Telefoniści całego
świata dalej podsłuchują rozmowy, wypisując sobie na
kartkach najważniejsze słowa i sformułowania, a w pokojach
hotelowych leżą psałterze i książki telefoniczne – wszystko,
czego trzeba, żeby nie stracić wiary.
Spałem w ubraniu. W dżinsach i rozciągniętej podkoszulce.
Budziłem się i chodziłem po mieszkaniu, przewracałem
puste butelki po lemoniadzie, szklanki, puszki i popielniczki,
usmarowane sosem talerze, buty, wściekle rozgniatałem stopami
jabłka, pistacje i tłuste daktyle przypominające karaluchy.
Kiedy wynajmujesz mieszkanie i żyjesz wśród cudzych mebli,
uczysz się traktować rzeczy ostrożnie. Trzymałem w domu
pełno badziewia, jak handlarz, pod kanapą chowałem płyty
gramofonowe i kije hokejowe, zostawione przez kogoś kobiece
ubrania i znalezione gdzieś wielkie blaszane znaki drogowe.
Nie mogłem niczego wyrzucić, bo nie wiedziałem, co
z tego wszystkiego należy do mnie, a co jest własnością kogoś
innego. Ale od pierwszego dnia, od chwili, gdy się tu znalazłem,
aparat telefoniczny leżał na podłodze na środku pokoju,
budząc nienawiść i swoim głosem, i milczeniem. Kiedy kładłem
się spać, przykrywałem go wielkim kartonowym pudłem,
rano wynosiłem je na balkon. Szatański aparat tkwił na
środku pokoju i natarczywym brzękiem informował, że jestem
komuś potrzebny.
I właśnie teraz ktoś zadzwonił. Czwartek, piąta rano. Wylazłem
spod koca, zrzuciłem pudełko, wziąłem telefon i poszedłem
na balkon. Na podwórku było cicho i pusto. Przez
tylne drzwi banku wyszedł ochroniarz i urządził sobie poranną
przerwę na papierosa. Kiedy ktoś do ciebie dzwoni o piątej
rano, nic dobrego z tego nie wyniknie. Powstrzymując rozdrażnienie,
podniosłem słuchawkę. I tak się wszystko zaczęło.
– Bracie. – Od razu poznałem Koczę. Głos miał przepalony,
jakby zamiast płuc zamontowali mu stare zrypane głośniki. –
Her, bracie, nie śpisz? – Głośniki chrypiały i wypluwały spółgłoski.
Piąta rano, czwartek. – Halo, Her.
– Halo – powiedziałem.
– Bracie – dodał niskich rejestrów Kocza. – Her.
– Kocza, czego chcesz? Jest piąta rano.
– Her, posłuchaj – Kocza przeszedł na ufny świst. – Nie budziłbym
cię. Ale taka sprawa jest. Nie spałem w nocy, rozumiesz?
Wczoraj twój brat dzwonił.
– No i?
– No i wyjechał, Herman – oddech Koczy straszliwie zagwizdał
po tamtej stronie.
– Daleko? – trudno było się przyzwyczaić do tych jego głosowych
przemian.
– Daleko, Herman – włączył się Kocza. Kiedy zaczynał nowe
zdanie, jego głos odbijał się echem. – Do Berlina albo do
Amsterdamu, w końcu nie zrozumiałem.
– Może przez Berlin do Amsterdamu?
– Może i tak, Her, może i tak – wychrypiał.
– A kiedy wraca? – już się rozluźniłem.
Pomyślałem, że to po prostu pracowa sytuacja, że po prostu
przekazuje rodzinną wiadomość.
– Wychodzi na to, Her, że nigdy – słuchawka znów zaszumiała.
– Kiedy?
– Nigdy, Her, nigdy. Na zawsze wyjechał. Wczoraj dzwonił,
prosił, żeby ci powiedzieć.
– Jak to na zawsze? – nie zrozumiałem. – A u was tam wszystko
w porządku?
– W porządku, bracie – Kocza osiągnął wysokie częstotliwości.
– Wszystko w porządku. Tylko twój brat wszystko tu
na mnie zrzucił, rozumiesz?! A ja, Her, już stary jestem, sam
nie pociągnę.
– Jak to zrzucił? – nie mogłem zrozumieć. – Co powiedział?
– Powiedział, że jest w Amsterdamie, poprosił, żebym do
ciebie zadzwonił. Powiedział, że nie wróci.
– A stacja?
– A stacja, Her, wychodzi, że na mojej głowie. Tylko że ja –
Kocza znów zaprawił swoje chrypienie ufnością – sam nie pociągnę.
Mam problemy ze snem, widzisz, piąta rano, a ja nie
śpię…
– Dawno wyjechał? – przerwałem mu.
– Tak, tydzień temu – poinformował. – Myślałem, że wiesz.
A tu taka sprawa wychodzi.
– A dlaczego nic mi nie powiedział?
– Nie wiem, Her, nie wiem, bracie. On nikomu nic nie powiedział,
po prostu wziął i spierdolił. Może chciał, żeby nikt
nie wiedział.
– O czym?
– O tym że spierdala – wyjaśnił.
– A kogo to obchodzi?
– No, nie wiem, Her – zakręcił głosem Kocza – nie wiem.
– Kocza, co się tam u was stało?
– Her, przecież mnie znasz – zaskrzypiał. – Ja się w jego
sprawy nie mieszałem. A on mi nic nie wyjaśniał. Po prostu
wziął i spierdolił. A ja, bracie, sam nie pociągnę. Przyjechałbyś,
zorientujesz się na miejscu, co?
– W czym się zorientuję?
– No, nie wiem, może coś ci mówił.
– Kocza, ja go pół roku nie widziałem.
– No, nie wiem – całkiem pogubił się Kocza. – Her, bracie,
przyjedź, bo ja tu sam, no nie ma jak, zrozum mnie dobrze.
– Kocza, kręcisz coś. Powiedz normalnie, co się tam u was
stało.
– Ale wszystko w porządku jest, Her – zakrztusił się. – Wszystko
tip-top. Znaczy, ja ci powiedziałem, a ty rób, co chcesz.
Idę, mam klientów. Na razie, bracie, na razie. – I rzucił słuchawkę.
Klientów ma, pomyślałem. O piątej rano.
*
Wynajmowaliśmy dwa pokoje w starym, komunalnym mieszkaniu
w wyludnionej kamienicy w samym centrum, przy cichym
podwórku obsadzonym lipami. Lolek miał pokój przechodni
przy korytarzu, a ja dalszy, w którym wychodziło się
na balkon. Pozostałe były zamknięte na głucho. Co kryło się
za drzwiami, nikt nie wiedział. Pokoje wynajmował nam stary
zatwardziały emeryt, były inkasent Fiodor Michajłowicz. Mówiłem
na niego Dostojewski. W latach dziewięćdziesiątych postanowili
z żoną emigrować i Fiodor Michajłowicz wyrobił sobie
paszport. Ale kiedy dostał do rąk nowe dokumenty, nagle
zmienił zdanie na temat wyjazdu i postanowił właśnie teraz
rozpocząć nowe życie. Tak że na emigrację jego żona ruszyła
sama, a on został w Charkowie, niby żeby pilnować mieszkania.
Kiedy poczuł wolność, wynajął pokoje nam, a sam się
gdzieś ukrywał. Kuchnia, korytarze, nawet łazienka tego na
pół zrujnowanego mieszkania zapchane były przedwojennymi
meblami, pomiętymi książkami i stosami pisma „Ogoniok”.
Stoły, krzesła i podłoga zawalone były naczyniami i kolorowymi
szmatami, do których Fiodor Michajłowicz odnosił się
z czułością i nie pozwalał niczego wyrzucić. I nie wyrzucaliśmy,
więc do cudzego badziewia doszło jeszcze nasze. Szafki,
półki i szuflady stołu w kuchni zastawione były ciemnymi butelkami
i słoikami, w których pobłyskiwały olej i miód, ocet
i czerwone wino, gasiliśmy w nim niedopałki. Po stole turlały
się orzechy włoskie i miedziane monety, kapsle od piwa i guziki
od wojskowych szyneli, z żyrandola zwisały stare krawaty
Fiodora Michajłowicza. Ze zrozumieniem odnosiliśmy się
do naszego gospodarza i jego pirackich skarbów, do porcelanowych
figurek Lenina, ciężkich widelców z fałszywego srebra,
zakurzonych zasłon, przez które przebijało się, rozganiając
kurz i przeciągi, żółte niczym masło śmietankowe słońce.
Wieczorami siedzieliśmy w kuchni i czytaliśmy zapiski, które
Fiodor Michajłowicz porobił na ścianach, jakieś numery telefonów,
adresy, schematy tras autobusów namalowane chemicznym
ołówkiem wprost na tapecie, oglądaliśmy wycinki
z kalendarzy i fotograficzne portrety nieznajomych kuzynów,
które poprzypinał do ścian pineskami. Kuzyni wyglądali surowo
i uroczyście, w odróżnieniu od samego Fiodora Michajłowicza,
który w skrzypiących sandałach i szpanerskiej
czapeczce od czasu do czasu też wpadał do swojego ciepłego
gniazda, zbierał po nas puste butelki i znikał między lipami
na podwórku, kiedy tylko dostał pieniądze za kolejny miesiąc.
Był maj, utrzymywała się ciepła pogoda, podwórko zarastało
trawą. Czasami w nocy z ulicy przychodziły czujne pary i kochały
się na ławce zaścielonej starymi dywanikami. Czasami
nad ranem ochroniarze z banku siadywali na ławce i kręcili
jointy długie jak majowe poranki. W ciągu dnia przybiegały
uliczne psy, obwąchiwały wszystkie te ślady miłości i zakłopotane
z powrotem wybiegały na główne ulice miasta. Słońce
wstawało akurat nad naszym domem.
*
Kiedy wszedłem do kuchni, Lolek już kręcił się koło lodówki
w swoim garniturze – ciemnej marynarce, szarym krawacie
i olbrzymich spodniach, które wisiały na nim jak flaga w bezwietrzną
pogodę. Otworzyłem lodówkę, uważnie obejrzałem
puste półki.
– Cześć. – Padłem na krzesło, Lolek niezadowolony usiadł
naprzeciwko, nie wypuszczając z ręki torebki z mlekiem. – Jest
sprawa, chodź, pojedziemy do mojego brata.
– Po co? – nie zrozumiał.
– Tak po prostu. Chcę się rozejrzeć.
– A co tam u twojego brata? Ma jakieś problemy?
– Nie, wszystko w porządku. Jest w Amsterdamie.
– To ty chcesz jechać do Amsterdamu?
– Nie do Amsterdamu. Do domu, do niego. Chodź, pojedziemy
w weekend.
– Nie wiem – zawahał się Lolek. – Chciałem samochód oddać
do przeglądu.
– Mój brat pracuje na stacji. Jedziemy.
– No, nie wiem – odpowiedział niepewnie Lolek. – Lepiej
pogadaj z nim przez telefon. – I kiedy dopił, co miał, dodał: –
Zbieraj się, jesteśmy spóźnieni.
*
W ciągu dnia kilka razy dzwoniłem do brata. Słuchałem długich
sygnałów. Nikt nie odbierał. Po południu zatelefonowałem
do Koczy. Też bezskutecznie. Dziwne, pomyślałem, brat
może po prostu nie odbierać, ma roaming. Ale Kocza powinien
być na stanowisku pracy. Wykręciłem jeszcze raz, znów
bez rezultatu. Wieczorem zadzwoniłem do rodziców. Słuchawkę
podniosła mama.
– Cześć – powiedziałem – brat nie dzwonił?
– Nie – odpowiedziała. – A co?
– A tak, po prostu.
I zacząłem mówić o czym innym.
(...)