Policjanci i złodzieje

Lepiej żyć i umrzeć, niż być martwym za życia

(Policjanci i złodzieje spotykają się i poruszają bezgłośnie wargami,
wrzesień 2006)

Umówiliśmy się na spotkanie między dwiema stacjami benzynowymi w Ostfold. W przydrożnej gospodzie, gdzie jest wiele zakamarków, gdzie podają kotlety mielone i duszoną fasolę, gdzie ludzie wchodzą i wychodzą, a dźwięk telewizora zagłusza wszystkie rozmowy. W miejscu tak anonimowym, że wyszedłszy stamtąd, człowiek natychmiast zapomina, że w ogóle tam był. W miejscu idealnym na spotkanie takie jak nasze.
Deszcz przestał padać i zaczęło się ściemniać, kiedy były śledczy Johnny Brenna podjechał na parking swoją starą mazdą. Wysiadł, nad dachem samochodu pokazał się jego tors. Brenna ma na sobie dżinsy i koszulkę z wizerunkiem Mao. Koszulka opina jego potężną klatkę piersiową, sprawiając, że Mao przypomina zawodnika sumo. Na koszulkę zarzucił czarną sportową marynarkę. Powiódł wzrokiem po parkingu, gdzie stało około dwudziestu samochodów.
— Tam – powiedział spokojnie.
— Tam?
— Tam.
— Gdzie?
— Na skraju parkingu. Jest tam. Jeździ bmw, a tam stoi beema. Jeśli dokładnie się przyjrzysz, zobaczysz za kierownicą sylwetkę mężczyzny.
Ale ja niczego nie widziałem. Na zewnątrz było ciemno, samochód też był ciemny i stał daleko.
Brenna wziął do ręki komórkę, zadzwonił, jeden sygnał. Drzwi bmw się otworzyły. Z wozu wyszedł bandyta, Petter R. Hansen. Potężnie zbudowany, metr osiemdziesiąt wzrostu, krótko ostrzyżone włosy. Około czterdziestki. Ruszył w naszym kierunku, powłócząc lekko jedną nogą. Mężczyźni wymienili milczące pozdrowienie, niemal niezauważalne lekkie skinięcie głową, i nie zamieniając słowa, weszli do gospody. Wybrali stolik w głębi sali.
Stoliki obok są puste. W jednym z pomieszczeń, tuż za ścianą, odbywa się przyjęcie dla dzieci, dorośli śpiewają „Sto lat”. Mężczyźni odwracają głowy w stronę, skąd dobiega śpiew. Widzą biegające wokół stolików dzieci z balonami i kapelusikami na główkach. Jeden z balonów szybuje pod sam sufit. Wszystkiego najlepszego!
Sympatyczna scenka, ale oni się nie uśmiechają.
— Mogę zaprosić was na obiad? – pytam.
— Poproszę kawę – odpowiada Hansen.
— Kawę – mówi Brenna.
— I jak? Coś się zmieniło od naszego ostatniego spotkania? Nadal jesteś operatorem dźwigu? – pyta Brenna.
Hansen zwleka z odpowiedzią.
— Wszystko po staremu – mówi po chwili.? Wstaję rano, idę do roboty, wracam do domu na kolację, wypijam kieliszek wina z Mamuśką i kładę się wcześnie spać. Ale myślami jestem gdzie indziej. Mój mózg cały czas jest skupiony na przestępstwie.
— Pewnie tak, ale niedługo zamienisz się w przeciętnego Svensena. Format A4? mówi Brenna i się uśmiecha.
— A ty? Nadal działasz? – pyta Hansen.
— Ja? Nie. Ja żyję w świecie rozmów. Rozmawiam w drodze do pracy, rozmawiam w pracy, w drodze z pracy do domu, w domu. Rozmowy, rozmowy, rozmowy. Brakuje mi działania, napięcia – mówi Brenna.
W tym momencie gaśnie światło i w lokalu robi się ciemno.
— Co do diabła? – mówi Brenna, wzdrygając się.
— Niech to szlag! – wykrzykuje Hansen, błądząc wzrokiem po sali.
Mam ochotę spytać, czy boją się ciemności, ale nie robię tego, tylko idę po kawę. Kiedy wracam, widzę, jak się śmieją i gestykulują: jak przyjaciele. Zatrzymuję się i zaczynam się przysłuchiwać. O czym rozmawia policjant ze złodziejem? Co takiego sobie opowiadają, że mają wypieki na twarzy?
— Pamiętasz te pościgi samochodowe? – pyta przestępca Petter R. Hansen.
— Czy pamiętam? Jasne. Zawsze nam uciekaliście. Kradliście tylko wypasione bryczki, fordy cosworthy, bmw – odpowiada były śledczy, Johnny Brenna.
— Mieliście kiepskie wozy, wiec dawaliśmy gaz do dechy i zwiewaliśmy. Zawsze mówiłem, że policja powinna mieć więcej pieniędzy. Norwegia to raj dla przestępców – stwierdza Petter.
— Powiedz to tym, którzy trzymają kasę. Nasze wozy potrzebują kwadransa, żeby rozpędzić się do stówy.
— Ale nie poddawaliście się. To trzeba wam oddać. Czasem słuchaliśmy waszego radia. Kiedy ktoś informował o awanturze domowej, nikomu nie chciało się ruszyć tyłka z krzesła. A jak ktoś rzucił, że chodzi o pościg samochodowy, natychmiast dziesięć patroli było w drodze.
— No cóż, nie tylko wy lubicie szybką jazdę. Rzeczywiście uwielbialiśmy pościgi. Tyle że wy znaliście wszystkie skróty i zawsze nam uciekaliście.
— Pilnie studiowaliśmy mapy Państwowego Wydawnictwa Kartograficznego.
— TY je studiowałeś.
— Robiłem research. Lubiłem to, to były dobre czasy. Znakomicie się bawiliśmy – stwierdza Petter.
Przyglądam się im z pewnej odległości. Wyglądają jak zmęczeni długą wędrówką mężczyźni, stojący przy ognisku. Coraz wcześniej się budzą i mają coraz więcej czasu. Z każdym dniem jest im trudniej, ciężej, ale nagle, w bijącym od ognia świetle i cieple, dociera do nich sens ich wędrówki. Kiedy wracam z kawą, śmieją się i kręcą głowami, poruszając przy tym bezgłośnie wargami.
Brenna odchyla się do tyłu. Z telewizora dochodzi nas głos Arne Scheie’go, który mówi coś o czyjejś szczytowej formie, czy może o jej braku. Po chwili Brenna kiwa głową w moją stronę.
— To ten intelektualista, o którym ci mówiłem – przedstawia mnie.
Jeszcze nie włączyłem się do rozmowy. Cały czas jestem jakby obok, ani razu nie zaszczycili mnie swoim spojrzeniem. W końcu jednak zauważają mnie i natychmiast zostaję ochrzczony akademikiem, intelektualistą. Równie dobrze mogliby powiedzieć: astmatyk. Albo że moczę się w nocy. Nagle przypominam sobie, jak kiedyś z ojcem i jego kolegami wędkarzami wybraliśmy się łowić łososie. Wieczorami opowiadano sobie różne historie, popijając księżycówkę z herbatą z głogu. Pewnego wieczoru byłem zmęczony, więc nikomu nic nie mówiąc, wróciłem wcześniej do domku, w którym mieszkałem. Położyłem się na kanapie i zacząłem czytać Ucztę Platona. Nagle usłyszałem, że drzwi się otworzyły i do środka wszedł jeden z kolegów ojca.
— Tutaj jesteś – przywitał mnie.
— Tak – odpowiedziałem.
— Czytasz książkę?
— Tak.
— Jaką?
— Platona – wyszeptałem, dodając szybko, że na studiach mam historię idei.
— Czytasz PLATONA?
— Tak – odpowiedziałem.
I od tamtej pory zostałem Platonem.
— Więc jesteś intelektualistą – mówi Hansen, mierząc minie wzrokiem.
— Intelektualista okularnik – dodaje Brenna i chichocze.
— Powinno się używać rozumu. Przestępcy zbyt rzadko to robią – stwierdza Petter.
Brenna uśmiecha się i patrzy na Pettera.
— Byłeś specem od bmw. To była twoja działka.
— Od zawsze. Łatwo je ukraść i łatwo się je prowadzi – odpowiada Petter.
— Dobrze, że kupiłem saaba! – wpadam mu w słowo.
— Znam wielu złodziei, którzy lubią saaby – mówi Petter, patrząc na Johnny’ego.
— Weźmy na przykład napad na NOKAS. Tam użyli saabów – mówi Johnny i patrzy na Pettera.
Z sąsiedniej salki znów dochodzą nas okrzyki radości. Przy naszym stoliku zapada cisza.
— Używaliście też aut, żeby włamać się do sklepu, szybko go opróżnić i uciec. Ile takich akcji przeprowadzaliście w jedną noc w tym najgorętszym okresie? Jedną? – pyta Johnny.
— Jedną? Kilka. Bez przerwy jeździliśmy i szukaliśmy nowych miejsc. To było nasze życie.
— Typowe działania gangu Tveita. Kiedy się wycofałeś?
— Gdzieś około 1991?92 roku. Wtedy zacząłem działać w pojedynkę. Gangi to nie dla mnie. Jestem typem samotnika.
— Ile bankomatów zaliczyłeś? – pyta Brenna.
— Ile razy będziesz mnie o to pytał? Wiesz, że nic ci nie powiem.
Obaj się śmieją.
— Wiedzieliśmy, że to ty. Tylko nie mogliśmy cię złapać. Miałeś szczęście.
— Szczęście? To nie było szczęście. To było planowanie. Tylko leniwi i nieudolni przestępcy zwalają na pecha. Przerywałem robotę, gdy tylko zaczynałem mieć złe przeczucia. Zawsze.
— Mówiono, że jesteś paranoikiem.
— Lepiej być paranoikiem, niż dać się złapać. Lepiej być nazbyt ostrożnym niż niedokładnym. Przestępcy za mało myślą. Pamiętam, jak kiedyś oglądałem siebie w Przeglądzie dnia. Puszczono nagranie z kamery bankowego monitoringu. Ciemno ubrany facet wsiada do samochodu i znika. To było wszystko, co mieli.
Brenna nachyla się do przodu i pyta:
— To był ten bank przy Fyrstikktorget?
— Tak.
— Wiedzieliśmy, że to ty.
— Ale musieliście to udowodnić. A nie byliście w stanie.
Śmieją się. Znów czuję się wykluczony. Postanawiam jednak wtrącić się do rozmowy; rzucam, że to zdanie przypomina mi scenę z Rodziny Soprano.
— Nie oglądam telewizji – stwierdza Hansen.
— Pokazują tam straszne bzdury – dodaje Brenna.
— Telewizja ogłupia. Mózg to mięsień, trzeba go używać. A telewizja ogłupia, chyba że ogląda się filmy dokumentalne – odzywa się Petter.
— Seriale policyjne to kretyństwo – mówi Johnny.
Zaczynam rozumieć, że w tym towarzystwie kultura popularna nie jest w cenie. Sam nigdy nie brałem udziału w pościgu samochodowym, nie włamywałem się, nie kradłem. Uprawiałem sport, chodziłem do szkoły, studiowałem, a swoje wyobrażenie o przestępcach czerpię z Ojca Chrzestnego i filmów Quentina Tarantino czy seriali takich jak Prawo ulicy.
Idę przynieść więcej kawy. Kiedy wracam, panowie znów są pochłonięci rozmową.
— Cały czas podświadomie rozglądamy się za przestępcami, szukamy znaków. To skaza zawodowa – mówi Brenna.
Hansen przytakuje.
— Albo za policjantami. Rozpoznajemy ich z daleka. Policjanta zdradza jego wzrok. Wy wypatrujecie nas. A my was.
— Policjanci i złodzieje. Na tym polega zabawa – stwierdza Brenna.
 A ja nagle zdaję sobie sprawę, że dotąd policjanci i złodzieje byli dla mnie niczym dwa odrębne światy; teraz zaczynam rozumieć, że to ten sam świat, tylko rozdzielny przez prawo.
— Cierpię na chorobę zawodową. Szum w uszach. To od wybuchów – mówi Hansen.
Znów się śmieją.
— To były czasy – rzuca Brenna.
— Tak, to były czasy. Wtedy była to bardziej zabawa w policjantów i złodziei. Taki rodzaj gry. Teraz jest więcej brutalności – stwierdza Hansen.
— Świat się zmienił. Napady, prochy, gangi, strzelaniny – wchodzi mu w słowo Brenna.
— Nigdy nie lubiłem napadów. Tylko tchórz staje i grozi bronią niewinnym ludziom. Zawsze tak uważałem – mówi Hansen.
— Wierzę ci – zapewnia go Brenna. – Rozumiem, że teraz pracujesz na pełen etat?
— Tak. Od ósmej do czwartej. Codziennie. Dzień w dzień! Wyobrażasz to sobie?
Brenna śmieje się głośno.
— Nie spodziewałem się tego po tobie.
— Ja też nie. Ale porządnym obywatelem nigdy nie zostanę. To mogę ci obiecać. W zeszły piątek miałem już tak dosyć przykładnego życia, że aż rozbolała mnie głowa. Spakowałem plecak i ruszyłem do lasu. Padał deszcz, ale położyłem się po świerkiem, patrzyłem na gwiazdy i było mi dobrze.
— Planujesz coś?
Hansen spogląda znad filiżanki przebiegłym wzrokiem.
— Czas pokaże. Potrzebuję adrenaliny, inaczej umrę.
— Lepiej żyć i umrzeć, niż być martwym za życia – odpowiada Johnny Brenna i uśmiecha się.
— Lepiej żyć i umrzeć, niż być martwym za życia – powtarza Petter R. Hansen i też się uśmiecha.
(...)